Τζιγάλας

Επώνυμο Ελλήνων λογίων. 1. Αζαρίας (Σαντορίνη 1660 – 1740). Σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, όπου και δίδαξε αργότερα και ο ίδιος (1709-11). Διετέλεσε δάσκαλος των παιδιών του άλλοτε ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Μιχαήλ Ρακοβίτζα και μετά του γιου του ηγεμόνα της Μολδαβίας Νικόλαου Μαυροκορδάτου. Διετέλεσε και ιεροκήρυκας της Μεγάλης Εκκλησίας και δίδαξε επίσης στη Σαντορίνη, όπου ίδρυσε το σχολείο. Το 1717 έγραψε γραμματική, που το χειρόγραφό της σώζεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Έγραψε επίσης και παραινετικά μονόστιχα, που δημοσιεύτηκαν στον Ζακύνθιο Ανθώνα. Στο μοναστήρι του Παντελεήμονα στο Άγιον Όρος βρίσκονται επίσης χειρόγραφες σημειώσεις του των ετών 1708-13. Διασώθηκαν επίσης πολλές επιστολές του. 2. Δημήτριος. Γιος του Ματθαίου Τ. (5). Σπούδασε στο κολέγιο του Αγίου Αθανασίου της Ρώμης. Διακρίθηκε ως γιατρός στην Κωνσταντινούπολη. 3. Ιλαρίων (1624 – 1682). Κληρικός. Σπούδασε στο κολέγιο του Αγίου Αθανασίου της Ρώμης και όταν αποφοίτησε χειροτονήθηκε ιερέας. Άριστος ελληνιστής και λατινιστής, ανέλαβε τη διεύθυνση του ελληνικού σχολείου της Πάντοβα. Εργάστηκε για τη διαφώτιση των Ελλήνων και ίδρυσε για τον σκοπό αυτό πολλά σχολεία στην Ελλάδα. Στα θρησκευτικά του φρονήματα ο Τ. ήταν πολύ ασταθής και άλλοτε κήρυττε υπέρ των ορθοδόξων και άλλοτε υπέρ των καθολικών. Στάλθηκε από τους Λατίνους στην Ελλάδα για να προσηλυτίσει χριστιανούς στο δυτικό δόγμα. Συνεχίζοντας όμως τις περιοδείες του στις ελληνικές περιοχές, ο Τ. άρχισε σιγά σιγά να μεταστρέφεται προς την Ορθοδοξία. Ανάμεσα στις σχολές που ίδρυσε, αναφέρεται εκείνη της Κωνσταντινούπολης, στην οποία εργάστηκε με θερμό ζήλο. Για τις υπηρεσίες του αυτές ο πατριάρχης Παρθένιος ο Δ’, τον διόρισε Μέγα θεολόγο και έξαρχο των απανταχού διδασκάλων (δηλ. υπουργό Παιδείας) και διορθωτή των εκκλησιαστικών βιβλίων, που τα τύπωναν κυρίως στη Βενετία. Το 1663, ο T., συνεχίζοντας τις περιοδείες του, έφτασε στην Κεφαλονιά, όπου ίδρυσε σχολή στο Ληξούρι στην οποία και δίδαξε. Μετά περιόδευσε σε διάφορα νησιά και πόλεις ιδρύοντας σχολεία και διδάσκοντας. Κατέληξε στην Κύπρο και πήρε μέρος στη Σύνοδο του 1668, που συγκλήθηκε εκεί από τον αρχιεπίσκοπο Νικηφόρο και καταδίκασε τους Καλβινιστές. Στη διάρκεια της Συνόδου αυτής, ο Τ. διακρίθηκε για την πολυμάθειά του. Το 1670 ήρθε στην Κωνσταντινούπολη και αφού ομολόγησε πάλι την ορθόδοξη πίστη του, ζήτησε από τον πατριάρχη Μεθόδιο Γ’, να του ανανεώσει τον τίτλο του Μεγάλου Θεολόγου και Έξαρχου της Παιδείας, που του είχαν χορηγήσει οι προηγούμενοι πατριάρχες. Από εκεί αναχώρησε για το Βουκουρέστι και τα Ιεροσόλυμα, όπου συνεργάστηκε με τον πολυμαθέστατο πατριάρχη Νεκτάριο για τη σύνταξη του πολύκροτου συγγράμματός του εναντίον των αρχών του πάπα. Το 1674 ο Τ. ανακηρύχθηκε αρχιεπίσκοπος της Κύπρου, αλλά ο αλλοπρόσαλλος χαρακτήρας του δυσαρέστησε και τους ορθόδοξους και τους καθολικούς, γι’ αυτό αναγκάστηκε να υποβάλλει την παραίτησή του και να εγκαταλείψει την Κύπρο (1679). Πέθανε στην Κωνσταντινούπολη από χολέρα, ενώ περιποιόταν τον αδελφό του Δημήτριο. Ο Τ. έδειξε μετριοπάθεια στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις και έμεινε μακριά από τα πάθη και τους φανατισμούς. Σημαντικότερα από τα έργα του είναι: Εις τον άγιο μεγαλομάρτυρα Γοβδελά (1661), Γραμματική Επιστήμη και Αντίρρησις προς τας αυτώ προσκομισθείσας θέσεις παρά των εν Ιεροσολύμοις φρατόρων διά Πέτρου του αυτών Μαΐστορος περί της αρχής του πάπα. Για τη συγγραφή του τελευταίου αυτού έργου συνεργάστηκε με τον πατριάρχη Νεκτάριο τον Κρήτα (1606-1676). Τα έργα του μαρτυρούν την πολυμάθεια και τη φιλοπονία του συγγραφέα τους. 4. Ιωάννης. Αδελφός του προηγουμένου. Σπούδασε στο κολέγιο του Αγίου Αθανασίου της Ρώμης. Έγραψε ποιήματα και επιγράμματα στα αρχαία ελληνικά (Μυστικός επιθαλάμιος εις τον άγιον Αθανάσιον, Εις την γέννησιν του σαρκωθέντος Λόγου, Εις την γέννησιν του βαπτιστού Ιωάννου κ.ά.). Έγραψε επίσης και το λατινικό Praelectionum erudita synopsis. Πέθανε το 1687. 5. Ματθαίος. Κληρικός του 18ου αι. Υπηρέτησε στην αρχιεπισκοπή της Κύπρου. Το 1630 προσελήφθη ως εφημέριος στην εκκλησία της Ελληνικής Κοινότητας της Βενετίας. Έργα του: Νέα σύνοψις διαφόρων ιστοριών (1637), Ερμηνεία Θεοδωρήτου εις το Άσμα Ασμάτων (1639), Πασχάλινον αιώνιον (1677), Συνταγμάτιον περιέχον διαφόρους κανόνας και ευχάς (1681), Ερμηνεία της θείας λειτουργίας (1690) κ.ά.